İlim ve Hikmet Arasında: Suizandan Uzaklaşmak

 Ey kalbinde ilme yer vermiş olan kişi…

Bil ki, ilim hikmetle yoğrulmadıkça insanı yüceltmez, sadece yorar. Lakin hikmet, kalbin selim olmasıyla doğar. Kalbi bulandıran şeylerin başında ise suizan gelir. Zira kötü zan, sahibini yanıltır; onu hem hakikatten hem de kardeşinden uzaklaştırır. Bilmediğin bir niyetin hükmünü vermek, karanlıkta yön aramak gibidir. Dilin susturduğuna sevinme; zira asıl susturulan belki de senin vicdanındır.

Bir kimse, daha karşısındaki ne söyleyeceğini bilmeden “ben onu ilimle yendim” diyorsa, orada ilimden çok nefis konuşmuş demektir. Zira hakiki ilim sahibine tevazu verir. O bilginin sahibi bilir ki, her sözün bir bağlamı, her insanın bir hikmeti, her suskunluğun bir anlamı vardır. Karşındakine söz hakkı tanımadan, onun kalbine set çekerek zafer kazanılmaz. Bu, bir galibiyet değil, bir gaflettir.

Zan, şeytanın kalbe üflediği ilk vesvesedir. O vesveseye kulak verip karar kılmak, gönül aynasını karartır. Ve unutma ki, zannın en tehlikelisi, iyi niyetli gibi görünen ama aslında kibirden doğanıdır. “Ben daha iyi bilirim, ben hakikati gördüm” zannı… İşte bu, insanı haktan değil, hevesten konuşturur.

Gönlünü arındır. Her gördüğünü anlamış, her duyduğunu çözmüş gibi yapma. Bir söz daha söylenmeden onun ne olacağını tahmin ettiğini düşünmek, aslında kalbini örten bir perdedir. O perdeyi kaldırmadıkça, hakikate ulaşamazsın. İnsanlara değil, zanlarına karşı uyanık ol. Çünkü çoğu zaman bizi yanıltan dışarısı değil, içerimizdeki seslerdir.

İlim, bir mızrak değildir; bir kandildir. Onunla karanlıklar aydınlatılır, gönüller kırılmaz. Bir gönlü inciterek kazanılan tartışma, ne kazanımdır ne zafer. Gerçek üstünlük, hakikati ararken sabır gösterebilmek, anlamaya çalışmak ve her an öğrenmeye açık kalabilmektir.

Eğer ki ilim seni nezaketten uzaklaştırıyorsa, bil ki sen bilgiyi yük edinmişsin ama hikmeti bulamamışsın. Çünkü hikmet, sadece bilenin değil, bilenin bildiğini vakarla taşıyabilenindir. Sen ilmini bir yük gibi değil, bir lütuf gibi taşı. Kardeşinin sözünü kesmeden, önce onun ne demek istediğini anla. Belki de sana suskunluk gibi gelen şey, onun içindeki en büyük çığlıktır.

Ve unutma: Kalp kırmak kolaydır, ama onarmak zaman alır. Suizan bir anda girer, güven yıllarca inşa edilir. Bu yüzden kalbin terazisini iyi kur. Kötü zanla değil, güzel ahlakla hükmet. O vakit, gerçek ilim sahibi olmanın ne demek olduğunu belki biraz olsun hissedersin.

Müslüman Bilge Lider